#श्रीरामताण्डवस्तोत्रम्

 

#ShriRamBhajan

(वृत्त - पंचचामर, अक्षरे- 16, गण - ज र ज र ज ग, यति - पाद. )

जटाकटाहयुक्तमुण्डप्रान्तविस्तृतम् हरेः

अपांगक्रुद्धदर्शनोपहार चूर्णकुन्तलः ।

प्रचंण्डवेगकारणेन पिंजलः प्रतिग्रहः

स क्रुद्धतांडवस्वरूपधृग्विराजते हरिः  ॥१॥

( अपांग – दृष्टी, धृग्- धारण करणे, पिंजल- शोकसंतप्त, भयभीत, व्याकूळ, विस्मित प्रतिग्रह – प्रभाव टाकणे )

महापराक्रमी सुधीर रामचंद्र संगरी

तुटून शत्रुच्यावरी पडे जसाच केसरी

विशाल भाल झाकले जटा सुटून त्या शिरी

प्रदीर्घ लाल लाल नेत्र आग ओकती रणी ॥१.१॥

 

प्रचंड राग तो हृदी; उफाळतोच त्वेष ही

बघून शत्रु तो पळे निभाव नाचि लागुनी

बघून वेग तो जणू कृतांत पातला गमे

फिरे विनाशरूप राम शत्रुच्या दळामधे ॥१.२॥

------------------------------------------------

अथेह व्यूहपार्ष्णिप्राग्वरूथिनी निषंगिनः

तथांजनेयऋक्षभूपसौरबालिनन्दनाः ।

प्रचण्डदानवानलं, समुद्रतुल्यनाशकाः

नमोऽस्तुते सुरारिचक्रभक्षकाय मृत्यवे ॥२ ॥

( व्यूहपार्ष्णि  – व्यूहाची पिछाडी, प्राग्रम्- अग्रणी, मख्य, उत्तम, श्रेष्ठ  वरुथिन् – कवचधारी. निषंगिन् – धनुर्धारी, खड्गधारी. अंजनेय – हनुमान. ऋक्षभूप – जांबवंत. चक्र– सैन्यदल )

धडाडता वनाग्नि तो जसा विझे जलाब्धिने

तशीच राक्षसी दळे विनष्ट राघवामुळे

रचून कूट व्यूह राम चालला पुढे पुढे

घुसेचि सायकासमान शत्रुच्या दलांमधे ॥२.१॥

 

सुसज्ज वीर अंजनेय जांबुवंत स्फूर्तिने

दलास मागुनीच पूर्ण रक्षती रणामधे

गमेचि काळ ग्रास घेत चालला निरंतरी

असो प्रभूस त्या प्रणाम शूर वीर धीरची ॥२.२॥

------------------------------------------------

कलेवरे कषायवासहस्तकार्मुकं हरेः

उपासनोपसंगमार्थधृग्विशाखमंडलम् ।

हृदि स्मरन् दशाकृतेः कुचक्रचौर्यपातकम्

विदार्यते प्रचण्डतांडवाकृतिः स राघवः ॥३॥

( कार्मुक  – धनुष्य. विशाखः - धनुष्यातून बाण सोडताना एक पाय पुढे तर दुसरा जरासा मागे ठेऊन तिरके उभे राहण्याची स्थिती. )

कषाय वस्त्र शोभते रघुत्तमा-तनूवरी

महामुनी समा दिसे धरे धनू विलक्षणी

दशाननाकडून जी असभ्य जाहली कृती

हरून जानकीस ने कुकर्म ते स्मरे हरी  ॥३.१॥

तिचा निषेधरूप त्यास दंडण्यास ये हरी

रिपूदलास विंधण्या असे सुसज्ज संगरी

जरी तयास घेरतीच शत्रुवीर हे रणी

पदास रोवुनी उभा असे प्रभू रणांगणी ॥३.२॥

 

महाधनूस लावुनी सुयोग्य बाण लीलया

अचूक वेध शत्रुचाच घेत धाडि रौरवा

अफाट शत्रुसैन्य ते विदीर्ण राम ते करे

तया प्रणाम मी करून वंदितोच पाऊले ॥३.३॥

------------------------------------------------

प्रकाण्डकाण्डकाण्डकर्मदेहछिद्रकारणं

कुकूटकूटकूटकौणपात्मजाभिमर्दनम् ।

तथागुणंगुणंगुणंगुणंगुणेन दर्शयन्

कृपीटकेशलंघ्यमीशमेकराघवं भजे ॥४॥

( कृपीटम् - समुद्र )

अधर्म घोर वाढण्यास, धूर्त चाल चालती

करीति निंदनीय कर्म भ्रान्तबुद्धि पातकी

जनास त्रस्त जे करीति शस्त्र शास्त्र योजुनी

तया अमोघ रामबाण तो कसाचि दाखवी ॥४.१॥

 

समुद्रसेतु बांधुनी, करेचि पार जो तया

महान पातक्यांस घोर, राक्षसांस दंडण्या

अशा पराक्रमी सुधीर, धर्मवीर त्या नृपा

करीतसेच मी प्रणाम, शक्तिशालि राघवा ॥४.२॥

------------------------------------------------

सवानरान्वितः तथाप्लुतं शरीरमसृजा

विरोधिमेदसाग्रमांसगुल्मकालखण्डनैः ।

महासिपाशशक्तिदण्डधारकैः निशाचरैः

परिप्लुतं कृतं शवैश्च येन भूमिमण्डलम् ॥५॥

(असृज् – रक्त. गुल्म  - चतुरंग सेना)

 

नभीच तारकांमधे शशीच शोभतो जसा

कपीदलात रामचंद्र वीर शोभतो तसा

कपीदळांमधे सुसज्ज अग्रणीच राहुनी

कुटील व्यूह मार्गदर्शना करेच श्रीहरी ॥५.१॥

 

रक्त माखले तनूस लाल लाल जाहला

लढेच राक्षसांसवे अघोर शक्तियुक्त त्या

जरी असेच पाश दंड शक्ति वेगवेगळ्या

अमोघ सर्वनाशि त्या खळांकडे कितीकशा ॥५.२॥

 

तरीहि राघवापुढेच होऊनिच निष्प्रभा

सडा पडेच रक्तमांस हात पाय अस्थिचा

पडे तुटून अंगअंग वेगळी रणांगणी

प्रचंड ढीग ते भयाण झाकती धरा रणी ॥५.३॥

------------------------------------------------

विशालदंष्ट्रकुम्भकर्णमेघरावकारकै:
तथाहिरावणाद्यकम्पनातिकायजित्वरै:।
सुरक्षिताम् मनोरमाम् सुवर्णलंकनागरीम्
निजास्त्रसंकुलैरभेद्यकोटमर्दनम् कृतः ॥६॥

 

विशालदंष्ट्र, कुंभकर्ण मेघनाद ह्या समा

महारथी सुवीर लंकिनीपुरीस रक्षिता

अजिंक्य जी अभेद्य जी अलंघ्य जी असे सदा

तिच्यावरीच अस्त्र शस्त्र चालवीच राम हा ॥६.१॥

 

करेचि चाळणी तिची सुबाहु राम लीलया

 करेचि खंड खंड ती विदीर्ण होय सर्वथा

भकास ती भयाण ती उजाड जाहली पहा

सुवर्ण लंकिनीपुरी मिळे धुळीस पूर्णता ॥६.२॥

------------------------------------------------

प्रबुद्धबुद्धयोगिभिः महर्षिसिद्धचारणै:
विदेहजाप्रियः सदानुतो स्तुतो च स्वस्तिभिः।
पुलस्त्यनंदनात्मजस्य मुण्डरुण्डछेदनम्
सुरारियूथभेदनं विलोकयामि साम्प्रतम् ॥७॥

(यूथ – झुंड, टोळी.) 

 सवेग जाय छेदुनी क्षणात रामबाण तो

दशाननाचिया शिरा मुनींचिया समक्ष तो

प्रगाढ ज्ञानवंत ते विवेकयुक्त सिद्ध ही

सुजाण योगि भक्तवृंद पाहती महर्षिही ॥७.१॥

 

तयांचिया स्तुतीतुनी प्रसंग वर्णनातुनी

पहातसे अतीव मंगला क्षणास त्याच मी

थरार येत प्रत्ययास युद्ध घोर पाहि मी

उभाचि नेत्रसंपुटापुढे प्रसंग तत्क्षणी ॥७.२॥

------------------------------------------------

करालकालरूपिणं महोग्रचापधारिणम्
कुमोहग्रस्तमर्कटाच्छभल्लत्राणकारणम्।
विभीषणादिभिः सदाभिषेणनेऽभिचिन्तकं
भजामि जित्वरम् तथोर्मिलापतेः प्रियाग्रजम् ॥८॥

कृतांत पातला रणी असाचि उग्र भासतो

महान त्या धनूस राम लीलायाचि पेलितो

कपीदळांस अस्वलांस राम एक रक्षितो

भवाब्धिच्याच मोहरूप वीचितून तारितो ॥८.१॥

 

 बिभीषणादि युद्धनीतितज्ज्ञ बांधवांसवे

करे सुमंत्रणा हरी उद्या कसे लढायचे

स्वबंधु धाकटाच सावलीसमा जयासवे

असाचि रामचंद्र मी हृदीच स्थापिला असे ॥८.२॥

------------------------------------------------

इतस्ततः मुहुर्मुहुः परिभ्रमन्ति कौन्तिकाः

अनुप्लवप्रवाहप्रासिकाश्च वैजयन्तिकाः ।

मृधे प्रभाकरस्य वंशकिर्तिनोऽपदानतां

अभिक्रमेण राघवस्य तांडवाकृतेः गताः ॥९॥

(मुहुर्मुहुः – वारंवार, खूप वेळा. कौन्तिकः - भाला चालवणारा. प्रासिकः – भाला, बरछी ठेवणारे. मृधम्- संग्राम, युद्ध, लढाई )

 

जणू रिपूदळात राम येचि वादळासमा

 धुमाकुळास रामसैन्य घालिता बघोनिया

रघुत्तमापुढेच धैर्य ढासळून शत्रुचे

इतस्ततः पळेचि सैन्य वाट ती फुटे जिथे ॥९.१॥

 

करी धरून खड्ग शस्त्र वा ध्वजाच काहिही

इतस्ततः रिपूदळेच सैन्यलोट वाहती

कुणी बघून रौद्ररूप त्या धुरंधरा रणी

सहस्ररश्मि ठाकला म्हणे न ताप साहुनी ॥९.२॥

 

------------------------------------------------

निराकृतिं निरामयं तथादिसृष्टिकारणम्
महोज्ज्वलं अजं विभुं पुराणपूरुषं हरिम्।
निरंकुशं निजात्मभक्तजन्ममृत्युनाशकम्
अधर्ममार्गघातकम् कपीशव्यूहनायकम् ॥१०॥

 

असेचि सद्गुणस्वरूप रामचंद्र हा महा

गुणांस ना मिती कधी गुणांस दोष तो कसा

असे गुणांवरी उभारलीच सृष्टि पूर्णता

गुणांस जन्म मृत्यु ना प्रकाशमान ते सदा ॥१०.१॥

 

सदैव व्यापुनी उरे मनामनात रामही

कितीक काळ लोटला तरी तरूण तो जनी

कुणी पुसू शके न त्या निरांकुशा मनातुनी

जगत्प्रभूच सत्पथास दावि संकटातुनी ॥१०.२॥

 

भयास जन्ममृत्युच्या निवारितो प्रभूच जो

असत्यमार्ग नाशुनीच सत्यमार्ग दावितो

सुसज्ज वानराचिया दळास मार्गदर्शी जो

असोच माझिया हृदी सदैव राम राम तो ॥१०.३॥

------------------------------------------------

करालपालिचक्रशूलतीक्ष्णभिंदिपालकै:

कुठारसर्वलासिधेनुकेलिशल्यमुद्गरैः

सुपुष्करेण पुष्कराञ्च पुष्करास्त्रमारणैः

सदाप्लुतं निशाचरै: सुपुष्करञ्च पुष्करम् ॥११॥

 

प्रचंड खड्ग शूल चक्र अंकुशासवे धनू

महान अस्त्र शस्त्र चालवी रिपूवरी प्रभू

न रामबाण व्यर्थ  जाय एकही कधी रणी

जसा प्रदीप्त अग्नि भेदभाव ना करी कधी ॥११.१॥

 

इथे तिथे, जिथे तिथे नभात वा धरेवरी

अथांग सागरी नसे शवांस मोजदाद ती

तुटून हात पाय शत्रुचे च सांडिले रणी

नसेचि एक कोपरा जिथे न रक्त थेंबही ॥११.२॥
------------------------------------------------

प्रपन्नभक्तरक्षकम् वसुन्धरात्मजाप्रियम्
कपीशवृंदसेवितं समस्तदूषणापहम्।
सुरासुराभिवंदितं निशाचरान्तकम् विभुं
जगद्प्रशस्तिकारणम् भजेह राममीश्वरम् ॥१२॥

 

कुणीच दीन आर्त भक्त मागता पदाश्रया

तयांस रक्षितोच राम जानकीपती सदा

गमेचि प्राण जानकीस राम राम राम हा

महान ती कपीदळेच मानिती रघुत्तमा ॥१२.१॥

 

समस्त लांछनांस हा निवारतो महाबळी

समस्त पाप ताप ना छळी जनास भूतळी

खरास, दूषणास रौरवास राम पाठवी

प्रशंसण्यास पात्र रामचंद्र एकमेवची ॥१२.२॥

 

जसाचि देवदेवतांस वंद्य रामचंद्र हा

तसाचि आदरास पात्र राक्षसांस राम हा

रुची तमात ज्या निशाचरांस गाढ वाटते

तयांस मृत्युपंथ राघवाकडून तो मिळे ॥१२.३॥

 

समस्त विश्व गात रामगौरवाचिया कथा

तुम्हीच विश्ववंद्य विश्वतारका प्रभूवरा

असेचि एकमेव अद्वितीय  धर्मरक्षका

अशा समर्थ शासका प्रणाम पावली तुझ्या ॥१२.४॥

इति श्रीभागवतानंद गुरुणा विरचिते श्रीराघवेंद्रचरिते इन्द्रादि देवगणै: कृतं श्रीराम तांडव स्तोत्रम् सम्पूर्णम्।।

श्री भागवतानंद गुरूंनी रचलेल्या ``राघवेंद्रचरित’’ ह्या ग्रंथातील  इंद्रादि देवगणांनी केलेलं रामतांडवस्तोत्र अशा प्रकारे पूर्ण झाले.

-----------------------------------

#लेखणीअरुंधतीची-